Przepisy polskiego prawa przewidują stosowne zadośćuczynienie od sprawcy nieszczęśliwego wypadku prowadzącego do śmierci osoby bliskiej spowodowanej uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, za który sprawca ponosi odpowiedzialność. Tego rodzaju świadczenie przysługuje również wtedy, gdy rezultatem takiego zdarzenia są wymienione następstwa – jednak bez skutku w postaci zgonu. Ten artykuł wyjaśni Ci, na jakich zasadach możesz uzyskać zadośćuczynienie, jeśli Twój bliski doznał uszczerbku na zdrowiu.
Z tego wpisu dowiesz się:
- Czy za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia osoby bliskiej przysługuje zadośćuczynienie?
- Co to jest więź rodzinna?
- Co to jest uszczerbek na zdrowiu, ciężkie i trwałe uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia?
- W jakich sytuacjach przysługuje zadośćuczynienie z powodu niemożności nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej?
Czy za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia osoby bliskiej przysługuje zadośćuczynienie?
Kwestię przysługiwania zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia osoby bliskiej regulują przepisy Kodeksu cywilnego, a dokładnie jego art. 446 (2). Stanowi on, że w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Warunkiem jest jednak, aby skutkiem takiego stanu poszkodowanego była niemożność nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej.
Co to jest więź rodzinna?
Aby wyjaśnić Ci, czym jest „więź rodzinna”, muszę wskazać, co należy rozumieć pod pojęciem „rodziny”. Wiedz, że żaden przepis prawa nie definiuje tego wprost. Uznaje się jednak, że stanowi ona najmniejszą grupę społeczną, która jest połączona poczuciem bliskości i wspólności osobistej oraz gospodarczej. Co ważne, nie musi ona wcale wynikać ze stosunku pokrewieństwa i obejmuje:
- pokrewieństwo,
- małżeństwo,
- przysposobienie,
- powinowactwo,
- rodzinę zastępczą oraz
- pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym.
W ramach tak rozumianej rodziny może, choć nie musi, powstać „więź rodzinna”. Określa się ją jako powiązanie emocjonalne o charakterze uczuciowym, łączące osoby sobie bliskie, szczególnie najbliższych członków rodziny. Jest ona czymś, co łączy, jednoczy i zespala ludzi ze sobą.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że dla potrzeb zasądzenia zadośćuczynienia, więzi rodzinne muszą przybierać postać rzeczywistych, silnych oraz trwałych więzi emocjonalnych, których istnienie przejawia się na zewnątrz w taki sposób, iż możliwa jest obiektywna weryfikacja ich istnienia i nie mogą być one utożsamiane jedynie z uczuciem przywiązania do innej osoby.
Musisz wiedzieć, że nie można więzi rodzinnej utożsamiać z biologicznym pochodzeniem, gdyż nie tworzy się ona automatycznie między pochodzącymi od siebie ludźmi. Nie powstaje również przez zawarcie małżeństwa czy dokonanie adopcji. W każdym wypadku wymaga ona określonego stopnia zaangażowania emocjonalnego między ludźmi których ma łączyć, podlegając w miarę upływu czasu określonym przemianom.
Kim są najbliżsi członkowie rodziny?
To kim są „najbliżsi członkowie rodziny”, wyjaśniono szczegółowo w artykule Michała Sochańskiego pt. „Odszkodowania za śmierć osoby bliskiej”. Zapoznaj się z jego treścią, abyś mógł przebrnąć przez dalszą część tego wpisu z odpowiednim zrozumieniem.
Co to jest uszczerbek na zdrowiu, ciężkie i trwałe uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia?
Przywołane powyżej stany mają swoje definicje ustawowe. Jak każde reguły prawne, są nużące i dość zawiłe, jednak ich użycie jest konieczne, abyś mógł dokonać w pełni prawidłowej oceny sytuacji w jakiej mogłeś mieć nieprzyjemność się znaleźć i skutecznie dochodzić przysługujących Ci z tego tytułu praw.
I tak… Przyjmuje się, że uszczerbek na zdrowiu to naruszenie sprawności organizmu wywołane przez uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, mogące znacząco wpływać na możliwość wykonywania obowiązków i codziennego funkcjonowania w społeczeństwie.
Cięższe przypadki uszczerbku na zdrowiu mogą przybrać postać długotrwałą lub stałą, przy czym stany te definiuje ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2189).
Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy, podczas gdy długotrwały uszczerbek na zdrowiu powoduje takie skutki jedynie na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, przy czym stan zdrowia może, ale nie musi ulec poprawie.
Uszkodzenie ciała to każdy rodzaj naruszenia spójności fizykalnej człowieka, które powoduje jej zniszczenie. Polega ono na zerwaniu ciągłości tkanek ciała lub jego organów i oznacza widoczne uszkodzenie tkanek i narządów ludzkiego organizmu. Przykładem takiego stanu jest powstanie rany, złamania, utraty części ciała, etc.
Wspomniana ustawa wskazuje również, że ciężkie uszkodzenie ciała, może polegać w szczególności na:
- utracie wzroku,
- słuchu,
- mowy,
- zdolności rozrodczej
- innym uszkodzeniu ciała albo rozstroju zdrowia, naruszającym podstawowe funkcje organizmu,
- chorobie nieuleczalnej lub zagrażającej życiu,
- trwałej chorobie psychicznej,
- całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy w zawodzie albo
- trwałym, istotnym zeszpeceniu lub zniekształceniu ciała.
Z kolei rozstrój zdrowia polega wywołaniu wskutek przyczyny zewnętrznej stanu dysfunkcji organów ludzkiego ciała. Różni się on od uszkodzenia ciała tym, że nie powoduje ich widocznego uszczerbku. Jego skutkiem jest spowodowanie niewłaściwego działania organizmu człowieka poprzez wywołanie niedomagania układów lub systemów będących jego częścią składową, w postaci przykładowo systemu nerwowego lub układu krwionośnego. Może on powstać w sposób samoistny lub być wypadkową uszkodzenia ciała.
W jakich sytuacjach przysługuje zadośćuczynienie z powodu niemożności nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej?
Musisz widzieć, że uprawnienie do utrzymywania więzi rodzinnej należy do kategorii dóbr osobistych pozostających pod szczególną ochroną prawo cywilnego. Zastrzec jednak trzeba, iż nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do tego katalogu – jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, a także rodzi poczucie krzywdy. Jedynie bardzo silne uczucie przywiązania może być uznane za więź rodzinną w takim rozumieniu.
Jedną z najbardziej traumatycznych i trudnych do zniesienia przyczyn zerwania więzi rodzinnej jest opisane przeze mnie powyżej ciężkie i trwałe uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia osoby bliskiej, które powoduje niemożność jej nawiązania lub kontynuowania. Najczęściej przejawia się to stanami:
- śpiączki pourazowej,
- wegetatywnym, bądź
- związanym z uszkodzeniem mózgu.
Wszystkie one skutkują wyłączeniem lub ograniczeniem samodzielnej egzystencji w znaczącym stopniu oraz niemożnością świadomego i zrozumiałego kontaktu z otoczeniem.
Okoliczności te wywołują w sposób oczywisty także cierpienia u osób pośrednio poszkodowanych taką okolicznością, czyli najbliższych członków rodziny dotkniętego uszczerbkiem na zdrowiu. Wywołuje to intensywne poczucie krzywdy. Tego rodzaju zdarzenie pozostawia niewątpliwie swój trwały ślad na psychice na całe życie, powodując też często wymierne pogorszenie stanu zdrowia pod względem fizycznym.
Dodać trzeba, że skutki takich urazów mogą być dla osób bliskich podobnie ciężkie, a nawet bardziej dotkliwe, niż w przypadku zgonu osoby bliskiej. Bardzo często ich wpływ na funkcjonowanie rodziny i trudności z tym związane mogą w dłuższej perspektywie powodować wiele cierpienia. Potęgowane jest to niewątpliwie poczuciem braku nadziei na polepszenie sytuacji. Wszystko to powoduje nie tylko wielki ból, ale i niemożliwość dalszego utrzymywania relacji w dotychczas istniejącym zakresie, wbrew oczekiwaniom pokrzywdzonych.
Jakie są funkcje oraz wysokość zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej?
To jakie są funkcje oraz wysokość zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej opisano bardzo dokładnie we wpisie: „Jakie są funkcje oraz wysokość zadośćuczynienia i odszkodowania za śmierć osoby bliskiej?”. Nie ma więc potrzeby powtarzania postawionych w nim tez w niniejszym artykule. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat, po prostu go przeczytaj, a gwarantuję, że znacząco powiększysz swoją wiedzę w tym zakresie, co może okazać się bardzo przydatne, jeśli zamierzasz dochodzić przysługujących Ci praw.
Tutaj ograniczę się jedynie do wskazania, że zadośćuczynienie za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia osoby bliskiej ma charakter fakultatywny – sąd bowiem może, lecz nie musi go zasądzić. Wiedz przy tym, że uwzględnienie Twojego żądania uzależnione jest od wykazania przez Ciebie ponad wszelką wątpliwość, że zaistniałe okoliczności w postaci zerwania więzi rodzinnej z osobą bliską w następstwie ciężkiego i trwałego uszczerbku na ciele lub rozstroju zdrowia, w pełni uzasadniają konieczność zrekompensowania rzeczywiście doznanej krzywdy niemajątkowej.
